Στα επιχειρήματα που παρουσιάζουν, οι ενάντιοι στη θρησκεία των Μαρτύρων βιαστικά τους χαρακτηρίζουν “σέχτα” και αναφέρουν ότι τα μέλη της υφίστανται “πλύση εγκεφάλου”. Κάτι που πιστεύω ότι όλοι μας πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι η προσωπική μας ευθύνη στην αποδοχή του λάθους. Δεν μπορούμε πλήρως να διαχωρίσουμε τους εαυτούς μας από την ευθύνη των αποφάσεών μας, ακόμη κι αν παραπλανητικές πληροφορίες ήταν που μας οδήγησαν στην απόφαση. Υπάρχουν πάντα λόγοι που μας έκαναν να αποδεχτούμε ισχυρισμούς ελλιπώς τεκμηριωμένους, κίνητρα πίσω από αυτό που μπορεί να ονομαστεί παθητική αποδοχή. Όπως το θέτει κι ο Dr. Primrose από το έργο που έγραψε ο Oliver Goldsmith τον 18ο αιώνα, Τον Εφημέριο του Wakefield:
Το σφάλμα δεν έγκειται στην αποδοχή των αποδείξεων που βλέπουν, αλλά στο ότι παραμένουν τυφλοί όσον αφορά πολλές από [τις επιπλέον, ίσως και αντίθετες] αποδείξεις που προσφέρουν [οι ίδιοι]. Όπως και οι διεφθαρμένοι δικαστές στο έδρανό τους, [άνθρωποι σαν και αυτούς] καθορίζουν τι είναι το σωστό βάσει των δεδομένων που ακούν, αλλά δεν ακούν όλες τις ενδείξεις. Συνεπώς, γιε μου, αν και οι εσφαλμένες μας γνώμες διαμορφώνονται ακούσια, κι όμως, όπως είμαστε ηθελημένα διεφθαρμένοι, ή πολύ αμελείς καθώς τις διαμορφώνουμε, αξίζουμε την τιμωρία της φαυλότητάς μας, ή την περιφρόνηση για την ανοησία μας.
Αν και είμαστε “θύματα των θυμάτων”, είχαμε λόγους για τους οποίους αφήσαμε τους εαυτούς μας να γίνουν θύματα, και αν αναλύσουμε τη σκέψη και τα κίνητρά μας από αυτό το σημείο αναφοράς ίσως είναι το πιο ωφέλιμο, δεδομένου ότι έχουμε μεγαλύτερη ελπίδα να αποφύγουμε παρόμοιες περιστάσεις.
Στο βιβλίο του Ο Λιγότερο Ταξιδεμένος Δρόμος, ο ψυχίατρος Scott Peck κάνει τις εξής παρατηρήσεις, ορισμένες από τις οποίες ανέφερα στο δεύτερο βιβλίο μου:
Κάθε φορά που επιδιώκουμε να αποφύγουμε την ευθύνη για τη συμπεριφορά μας, το κάνουμε με το να προσπαθούμε να μεταφέρουμε αυτή την ευθύνη σε κάποιο άλλο άτομο, οργάνωση ή οντότητα. Αυτό σημαίνει όμως ότι παραδίδουμε την ισχύ μας σε αυτή την οντότητα, είτε πρόκειται για “μοίρα” ή “κοινωνία” ή κυβέρνηση ή επιχείρηση ή το αφεντικό μας. Είναι γι’ αυτό το λόγο που ο Erich Fromm τόσο πετυχημένα τιτλοδότησε τη μελέτη του επάνω στο Ναζισμό και τον απολυταρχισμό Διαφυγή από την Ελευθερία. Προσπαθώντας να αποφύγουν τον πόνο της ευθύνης, εκατομμύρια, ίσως και δισεκατομμύρια κάθε μέρα προσπαθούν να διαφύγουν από την ελευθερία…
Η Dr. Hilde Bruch, στον πρόλογο του βιβλίου της Μαθαίνοντας Ψυχοθεραπεία, δηλώνει ότι βασικά όλοι οι ασθενείς έρχονται σε ψυχιάτρους με “ένα κοινό πρόβλημα: την αίσθηση της απελπισίας, του φόβου και της βαθύτερης πεποίθησης ότι είναι ανίκανοι να ανταπεξέλθουν και να αλλάξουν τα πράγματα”. Μία από τις ρίζες αυτής της “αίσθησης ανικανότητας” στην πλειονότητα των ασθενών είναι η επιθυμία να αποφύγουν εν μέρει ή εντελώς τον πόνο της ελευθερίας, και, συνεπώς, ορισμένοι αποτυγχάνουν, εν μέρει ή εντελώς, να αποδεχτούν την ευθύνη για τα προβλήματα και τις ζωές τους. Νιώθουν ανίκανοι επειδή στην πραγματικότητα έχουν παραδώσει την ισχύ τους. Αργά ή γρήγορα, αν θέλουν να γιατρευτούν, πρέπει να μάθουν ότι ολόκληρη η ενήλικη ζωή είναι μία σειρά προσωπικών επιλογών, αποφάσεων. Αν μπορέσουν να αποδεχτούν αυτή την αλήθεια ολοκληρωτικά, τότε θα είναι ελεύθεροι άνθρωποι. Στο ποσοστό που δεν το έχουν αποδεχτεί, θα νιώθουν για πάντα θύματα.
Ενώ η κατήχηση είναι ένας παράγοντας εξαιτίας του οποίου οι άνθρωποι πιστεύουν στους ισχυρισμούς και τις γραμμές μίας οργάνωσης, ένας ακόμη παράγοντας, ίσως το ίδιο ισχυρός, είναι η επιθυμία μας να πιστέψουμε. Μερικές φορές το λάθος μοιάζει πιο ελκυστικό απ’ ό,τι το σωστό, ακόμη κι αν αυτή η εικόνα είναι επιφανειακή και παραπλανητική. Ένας άνθρωπος σε μία επιστολή του ανέφερε την “ισχυρή του πεποίθηση ότι αυτό το σύστημα θα τελείωνε τον Οκτώβρη” του 1975, και ότι αυτό το γεγονός συνέβαλε στην πίεση που ο ίδιος άσκησε στην κόρη του να βαπτιστεί. Αν και πολλοί πίστεψαν σ' αυτή την ημερομηνία, εν τούτοις, δεν πίστεψαν όλοι. Διάβαζαν τα ίδια περιοδικά και άκουγαν τις ίδιες ομιλίες όπως κι εκείνοι που το πίστεψαν, κι όμως δεν επηρεάστηκαν στον ίδιο βαθμό. Προσωπικά μου άρεσε η ιδέα του να κάνω ομιλίες στις οποίες έδινα λόγους ενάντια στην πίστη σε κάποια ημερομηνία.
Όταν, για οποιοδήποτε λόγο, προτιμούμε μία πορεία που δεν είναι για το καλό μας, μπορούμε να εκλογικεύσουμε και να απορρίψουμε όλα τα δεδομένα εκείνα που μας έδειχναν το άσχημο τέλος προς το οποίο κατευθυνόμαστε. Το Εβρ. 3:13 κάνει λόγο για κάτι παρόμοιο όταν μιλά για τη “σκλήρυνση” που προκαλεί η αμαρτία. Γνωρίζω ότι προσχώρησα στην οργάνωση των Μαρτύρων όχι επειδή οι γονείς μου με ανάγκασαν (δεν επέμειναν ούτε μία φορά να παρευρεθώ όταν ήμουν έφηβος και για μερικά χρόνια δεν παρευρισκόμουν), αλλά αντίθετα, το έκανα με τα μάτια μου ανοιχτά. Πίστεψα το λάθος, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αυτό οφειλόταν στο ότι το λάθος ήταν ελκυστικό κι εγώ ενέδωσα. Αυτό δεν δίνει άφεση σε όσους προέβαλαν το λάθος, αλλά ούτε αναιρεί τη δική μου ευθύνη. Πρόκειται για μία κατάσταση σαν κι αυτή που περιγράφει ο Ιωάννης στο 12:42, 43:
Αλλ' όμως και εκ των αρχόντων πολλοί επίστευσαν εις αυτόν, πλην διά τους Φαρισαίους δεν ώμολόγουν, διά να μη γείνωσιν αποσυνάγωγοι. Διότι ηγάπησαν την δόξαν των ανθρώπων μάλλον παρά την δόξαν του Θεού.
Βέβαια, υπήρχαν και υπάρχουν απόλυτα στοιχεία αλήθειας μέσα στις διδασκαλίες της Σκοπιάς, και ήταν αναμφισβήτητα αυτά τα στοιχεία που αρχικά μας ήλκυσαν σε αυτή, αγγίζοντας τις καρδιές μας. Μόνο με το χρόνο συνειδητοποιήσαμε σε τι ποσοστό οι αλήθειες αυτές απειλούνταν και εκμηδενίζονταν –ίσως και διαστρέφονταν- από άλλες διδασκαλίες.
Και πάλι, η ευθύνη δεν μπορεί να περιοριστεί αποκλειστικά σε ένα επίπεδο της οργάνωσης ή του συστήματος. Ο Χίτλερ και οι συνεργάτες του δεν θα είχαν καταφέρει όσα έκαναν χωρίς την υποστήριξη των υπόλοιπων αξιωματικών και του Γερμανικού λαού. Η υλοποίηση της τακτικής της Σκοπιάς εξαρτάται από τους πρεσβυτέρους. Όταν δέχονται να γίνουν πρεσβύτεροι, ουσιαστικά αποδέχονται την ευθύνη του να υποστηρίζουν και να υπερασπίζονται τις τακτικές και τις διδασκαλίες που προβάλλονται. Όπως και στην περίπτωσή μου, αυτό το καταφέρνουν μέσω πολλών περιπτώσεων αποκοπής και εσφαλμένων διδασκαλιών. Ήμουν πρόθυμος να εκφραστώ, να είμαι στην μειοψηφία (ακόμη και μειοψηφία του ενός), πρόθυμος να προκαλέσω εχθρότητα ακόμη και απόρριψη, να ξεκινήσω τη ζωή μου από το μηδέν ακόμη κι αν ήμουν κοντά στην ηλικία των 60. Ορισμένοι πρεσβύτεροι ακολούθησαν παρόμοια πορεία, αλλά πιστεύω στις ενδείξεις που λένε ότι αυτοί είναι λίγοι. Πολλοί που διέκριναν τα σφάλματα, προτίμησαν να παραμείνουν σιωπηλοί.
Ο διαχωρισμός από μία μεγάλη οργάνωση και τους μέχρι πρότινος συνεργάτες μπορεί να επιφέρει μία περίοδο μοναξιάς. Ακόμη κι αυτό όμως φαίνεται να έχει τις θετικές του πλευρές. Μπορεί να μας δώσει, περισσότερο από πριν, την ανάγκη για πλήρη στήριξη στον ουράνιο Πατέρα μας, ώστε μόνο σε Αυτόν να έχουμε τη γνήσια ασφάλεια και σιγουριά της φροντίδας Του. Δεν παρασυρόμαστε πλέον μαζί με το ρεύμα αλλά αναπτύσσουμε μία προσωπική, εσωτερική δύναμη, μέσω της πίστης, καθώς ωριμάζουμε ώστε να μην είμαστε πλέον παιδιά αλλά ώριμοι άντρες και γυναίκες, μία ωριμότητα που γίνεται εφικτή μέσα από την αγάπη μας για τον Υιό του Θεού και τον τρόπο ζωής που μας έδειξε. (Εφεσ. 4:13-16) Δεν σκέφτομαι την εμπειρία του παρελθόντος σαν απώλεια, ούτε πιστεύω ότι δεν έμαθα τίποτα μέσα από αυτή. Βρίσκω μεγάλη παρηγοριά στα λόγια του Παύλου στο Ρωμ. 8:28 (η Μετάφραση Νέου Κόσμου αλλάζει το νόημα του κειμένου προσθέτοντας τη λέξη “του” στην έκφραση “όλα τα έργα του”, αλλά το αρχαίο κείμενο δεν γράφει κάτι τέτοιο). Σύμφωνα με τις περισσότερες μεταφράσεις, ο Παύλος γράφει:
Εξεύρομεν δε ότι πάντα συνεργούσι προς το αγαθόν εις τους αγαπώντας τον Θεόν.
Όχι μόνο “στα έργα του”, αλλά “στα πάντα” ο Θεός μπορεί να μεταβάλει κάθε περίσταση –όσο οδυνηρή ή τραγική κι αν είναι- στο καλό αυτών που Τον αγαπούν. Για κάποιο καιρό ίσως μας φανεί δύσκολο να το πιστέψουμε αλλά αν στραφούμε σε Αυτόν με πλήρη πίστη και Του επιτρέψουμε να δράσει, μπορεί και όντως θα το κάνει, να επιφέρει το επιθυμητό αυτό αποτέλεσμα. Μπορεί να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους μέσα από αυτή την εμπειρία, να μας πλουτίσει παρά τη θλίψη που μπορεί να βιώσαμε. Ο χρόνος θα δείξει ότι όντως έτσι έχουν τα πράγματα και η ελπίδα αυτή μπορεί να μας δώσει το θάρρος να επιμείνουμε, έχοντας εμπιστοσύνη στην αγάπη Του.
Πρέπει όμως να προσέχουμε να μην περιμένουμε ο Θεός να μας δώσει πράγματα που δεν μας έχει υποσχεθεί. Αν περιμένουμε να μας οδηγήσει μακριά από μία οργάνωση που ψευδώς υποστηρίζει ότι έχει όλες τις απαντήσεις και η οποία έχει επιβάλει μία ψεύτικη ενότητα στα μέλη της –υποχρεώνοντάς τα να υποστηρίζουν ότι έχουν “ομόνοια” στις διδασκαλίες, διαφορετικά θα υποστούν την αποδοκιμασία ή ακόμη και την απόρριψη από την οργάνωση και τους φίλους τους- και έπειτα να μας οδηγήσει σε μία άλλη οργάνωση που πράγματι έχει όλες τις απαντήσεις και στην οποία όλοι βρίσκονται σε απόλυτη συμφωνία επάνω σε κάθε ζήτημα, τότε δεν αντικρίζουμε την πραγματικότητα. Αν κάποιος απλά διαβάσει τις επιστολές που έγραψε ο Παύλος τον πρώτο αιώνα είναι προφανές ότι δεν έβλεπαν όλοι μέσα στις εκκλησίες τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Η παραβολή του Ιησού σχετικά με το “σιτάρι” και τα “ζιζάνια” δείχνει ότι όποιος επιζητά μία “ιδανική” οργάνωση που αποτελείται μόνο από γνήσιους Χριστιανούς και διδάσκει μόνο την αλήθεια, ψάχνει κάτι που απλά δεν υπάρχει.
Θα αναφέρω ένα απόσπασμα από μία επιστολή που γράφτηκε προς κάποιον άνθρωπο λίγο καιρό πριν:
Θα ρωτούσα, όμως, αν πράγματι νιώθεις ότι ευχαριστεί τον Ιεχωβά να Τον “δένουν” σε κάποια ανθρώπινη οργάνωση που εμφανίστηκε στα τέλη του 1800, έτσι ώστε όλες οι σκέψεις γι’ Αυτόν, και όλες οι στάσεις και όλα τα συναισθήματα προς Αυτόν να πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με αυτή τη θρησκευτική οργάνωση. Αν η οργάνωση της Σκοπιάς βρεθεί ότι δεν είναι η μοναδική δίαυλος του Θεού, όπως υποστηρίζει, το γεγονός αυτό θα εκτόπιζε από το προσκήνιο άραγε το Θεό στον οποίο βασιζόσουν όλη σου τη ζωή; Είναι η καλοσύνη Του και η αγάπη Του και άλλα χαρακτηριστικά Του τόσο συνδεδεμένα με κάποιο θρησκευτικό σύστημα; Τι ενδείξεις υπάρχουν στη Γραφή ότι πρέπει να τεθούν τέτοιοι περιορισμοί στο Θεό ή ότι πρέπει να Τον περιορίσουμε με παρόμοιο τρόπο σε κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο; Γιατί πρέπει, όπως είπε κάποιος λόγιος της Βίβλου, “να βάλουμε το Θεό σε ένα κουτί;” Όντως, η οργάνωση της Σκοπιάς προσπαθεί να δημιουργήσει αυτή την άποψη στα μέλη της, αλλά έκανε άραγε ο Χριστός ή οι απόστολοι κάτι παρόμοιο; Αν ο Θεός εκτοπίζεται από το προσκήνιο όταν κάποιος αλλάζει την άποψή του για το θρησκευτικό σύστημα –οποιοδήποτε θρησκευτικό σύστημα- τότε είναι προφανές ότι κάθε τέτοιος άνθρωπος έβλεπε το Θεό μέσα από ειδικά γυαλιά, όχι άμεσα, όπως οι υπηρέτες Του ανά τους αιώνες. (Πρβλ. Ιώβ 42:5, Ψλμ. 11:7, Β’ Κορ. 3:12-18). Κάθε αίσθηση σύγχυσης οφείλεται σε προηγούμενη θρησκευτική διαστρέβλωση, όχι στην αντιμετώπιση των γεγονότων και της πραγματικότητας.
Υποθέτω ότι είναι ολοφάνερο πως τα ζητήματα που εγείρονται πρέπει τελικά να αντιμετωπιστούν από κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Κανείς δεν μπορεί να παρέχει βεβαιότητα στον άλλο. Νομίζω ότι είναι επίσης προφανές το ότι οι εμπειρίες μας και το παρελθόν μας αναπόφευκτα ασκούν κάποια επιρροή στις απόψεις μας και τις χρωματίζουν. Έτσι, όποιο κι αν είναι το ζήτημα, ένα πρώτο βήμα είναι να προσπαθήσουμε να δούμε σε ποιο σημείο το παρελθόν μπορεί να μας εμποδίζει να δούμε τα πράγματα με σαφήνεια. Διαφορετικά θα υπάρχει ένα ποσοστό διαστρέβλωσης της εικόνας.
Δεν πιστεύω ότι η πίστη και η θέληση αλληλοαναιρούνται.
Δεν πιστεύω ότι όλοι μπορούμε να περπατήσουμε στο μονοπάτι της πίστης χωρίς να δείξουμε ισχυρή θέληση και αποφασιστικότητα. Κανείς από τους ανθρώπους που παρουσιάζονται σαν υποδείγματα πίστης στις Βιβλικές αφηγήσεις δεν ήταν άτομο με αδύναμη θέληση. (Πρβλ. Εβρ. 11:32-40) Κι όμως, πίστευαν ότι υπήρχε μία πηγή δύναμης μεγαλύτερης από την ανθρώπινη θέληση, και κοίταζαν αυτή την πηγή όταν η ανθρώπινη θέληση τους εγκατέλειπε, κι έτσι ήταν ικανοί να υπερβούν τα όρια της ανθρώπινης θέλησης. Ήταν πρόθυμοι και ικανοί να αντιμετωπίσουν απόρριψη, απομόνωση, ακόμη και να ζήσουν σε σπηλιές και τρύπες στο έδαφος, έχοντας εμπιστοσύνη στη βοήθεια και τη δύναμη του Θεού. Μόνο αν αναγνωρίσουμε ότι η Χριστιανική ζωή είναι ένα πνευματικό ταξίδι, ένα προσκύνημα, και ότι οι δυσκολίες συντελούν στο καλό μας, μόνο τότε θα κάνουμε αυτό το ταξίδι με ειρήνη στο νου και γαλήνη στην καρδιά – Εβρ. 12:3-13
Η πνευματική ωριμότητα είναι όπως και η σωματική, διανοητική και συναισθηματική ωριμότητα. Όλα θέλουν το χρόνο τους. Όπως κάποιος δεν θα πίεζε το παιδί του να καταφέρει κάτι πέρα από ό,τι είναι καλό και φυσιολογικό ώστε να αποκτήσει περισσότερη ωριμότητα, έτσι και κάποιος δεν πρέπει να πιέζει τον εαυτό του. Πιστεύω ότι απλά το να μελετούμε τις Χριστιανικές Γραφές και να εστιάζουμε, όχι σε μία εις βάθος ανάλυση λέξη προς λέξη, αλλά στο βασικό μήνυμα, η πληροφορία αυτή μπορεί να ελευθερώσει το μυαλό από λανθασμένες απόψεις και να παρέχει μία νέα οπτική γωνία. Δε συνιστώ σε κάποιον να χρησιμοποιεί τη Μετάφραση Νέου Κόσμου, όχι λόγω κάποιας εσωτερικής αστοχίας, αλλά επειδή δύσκολα διακρίνει κάποιος το τι είναι γραμμένο λόγω των διανοητικών φορτίων του παρελθόντος. Επένδυσα χρόνο για να σου γράψω πολλές σελίδες. Αλλά το δίδαγμα που προσπαθώ να σου δώσω είναι ότι δεν νιώθω ότι οι άνθρωποι (σαν κι αυτούς που περιγράφεις) χρειάζονται κι άλλα λόγια από εμένα –ή οποιονδήποτε άλλο σήμερα- αλλά μελέτη και αποδοχή στην καρδιά των λόγων του Υιού του Θεού και των αποστόλων Του, όπως απαντούν στη Γραφή. Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα που προσπαθώ να μεταδώσω, με τον ατελή μου τρόπο, στα δύο βιβλία που έγραψα.
Με εντυπωσίασε μία δήλωση που βρήκα στο βιβλίο Ο Μύθος της Βεβαιότητας, στο οποίο ο καθηγητής πανεπιστημίου Daniel Taylor γράφει:
Ο πρωταρχικός στόχος όλων των θεσμών και κάθε υποκουλτούρας είναι η αυτοδιατήρηση. Η διατήρηση της πίστης είναι κεντρική στο σχέδιο του Θεού για την ανθρώπινη ιστορία- η διατήρηση των θρησκευτικών θεσμών δεν είναι. Μην περιμένετε από εκείνους που διοικούν τους θεσμούς να είναι ευαίσθητοι στη διαφορά. Ο Θεός δε χρειάζεται συγκεκριμένους ανθρώπους, εκκλησίες, δόγματα ή οργανώσεις για να πετύχει το σκοπό Του. Θα χρησιμοποιήσει εκείνους, με όλες τους τις διαφορές, που είναι έτοιμοι να χρησιμοποιηθούν, αλλά θα αφήσει μόνους εκείνους που αγωνίζονται για τους δικούς τους σκοπούς.
Κι όμως, η αμφισβήτηση των θεσμών είναι συνώνυμη, για πολλούς, με κατά μέτωπον επίθεση στο Θεό – κάτι που δεν πρέπει να γίνεται για πολύ ανεκτό. Κατά μία έννοια προστατεύουν το Θεό… Στην πραγματικότητα προστατεύουν τους εαυτούς τους, τις απόψεις τους για τον κόσμο και την αίσθηση ασφάλειας που νιώθουν. Ο θρησκευτικός θεσμός τους έδωσε νόημα, αίσθηση σκοπού, και, σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και καριέρες. Όποιος θεωρηθεί σαν απειλή σε αυτά τα πράγματα, είναι όντως απειλή.
Αυτή η απειλή συχνά συναντάται, ή καταπολεμείται πριν ακόμη εμφανιστεί, με ισχύ… Οι θεσμοί εκφράζουν τη δύναμή τους πιο ξεκάθαρα με το να προφέρουν, να ερμηνεύουν και να επιβάλλουν τους κανόνες της υποκουλτούρας.
Αφού είδαμε την αλήθεια αυτών των λόγων στη θρησκεία, την οργάνωση και το δόγμα των Μαρτύρων, δεν πρέπει να αποτύχουμε να συνειδητοποιήσουμε το πόσο αληθινά είναι όσον αφορά το ευρύτερο θρησκευτικό πεδίο.
Τίθεται το ερώτημα, "Υπόκεινται οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σε 'πλύση εγκεφάλου'?" Εδώ είναι μια απάντηση που γράφτηκε από τον συγγραφέα του Κρίση Συνείδησης, εκδόσεις Commentary Press.
Το παρόν άρθρο αποτελεί μετάφραση του πρωτοτύπου στην Αγγλική γλώσσα «Brainwashing», της ιστοσελίδας CommentaryPress.net.
